โครงการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 (พื้นที่ลุ่มน้ำป่าสักและลุ่มน้ำภาคตะวันออก)
โครงการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 (พื้นที่ลุ่มน้ำป่าสักและลุ่มน้ำภาคตะวันออก) มีวัตถุประสงค์เพื่อติดตามผลการดำเนินการตามนโยบายการกำหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ และสภาพการใช้ประโยชน์ที่ดินในพื้นที่ต้นน้ำลำธาร (ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2) ของลุ่มน้ำป่าสักและลุ่มน้ำภาคตะวันออก ตลอดจนเสริมเสร้างและพัฒนาศักยภาพเครือข่ายที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการพื้นที่ต้นน้ำลำธาร (ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2) ของลุ่มน้ำป่าสักและลุ่มน้ำภาคตะวันออก ผ่านกระบวนการมีส่วนร่วมในพื้นที่นำร่อง
โครงการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 (พื้นที่ลุ่มน้ำป่าสักและลุ่มน้ำภาคตะวันออก) นโยบายการกำหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ำตามมติคณะรัฐมนตรี แบ่งพื้นที่ลุ่มน้ำหลักทั้งประเทศออกเป็น 5 ชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ โดยใช้เกณฑ์ปัจจัยทางกายภาพของพื้นที่ ที่มีผลต่อกระบวนการทางอุทกวิทยา และความสำคัญในการควบคุมระบบนิเวศลุ่มน้ำ โดยพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1มีข้อเสนอแนะมาตรการการใช้ที่ดิน ในแต่ละลุ่มน้ำให้เป็นพื้นที่ที่ควรจะต้องสงวนรักษาไว้เป็นพื้นที่ต้นน้ำลำธาร เนื่องจากมีลักษณะและคุณสมบัติที่อาจมีผลกระทบทางสิ่งแวดล้อมจากการเปลี่ยนแปลงการใช้ที่ดินได้ง่าย และพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 2 กำหนดให้เป็นพื้นที่ ที่ต้องควบคุมวิธีการปฏิบัติในการใช้ที่ดินอย่างเข้มงวด เพื่อมิให้เกิดความเสียหายแก่พื้นที่ต้นน้ำลำธารและพื้นที่ตอนล่าง ซึ่งจากการติดตามสถานภาพการใช้ที่ดินในพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2ใน25 ลุ่มน้ำหลักของประเทศพบว่า ยังมีการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดิน อันเนื่องมาจากผลการพัฒนาที่เกิดขึ้นบริเวณแหล่งต้นน้ำลำธารจนส่งผลกระทบต่อการทำหน้าที่เป็นแหล่งต้นน้ำลำธารตามธรรมชาติ และทำให้ระบบนิเวศต่างๆ ในพื้นที่ลุ่มน้ำสูญเสียความสมดุล
ดังนั้น เพื่อให้การดำเนินการด้านการบริหารจัดการพื้นที่ต้นน้ำลำธาร (ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2) สอดคล้องกับนโยบายรัฐบาล (พลเอกประยุทธ์ จันทร์โอชา) ที่ให้ความสำคัญกับการรักษาความมั่นคงของฐานทรัพยากรธรรมชาติโดยการสร้างสมดุลระหว่างการอนุรักษ์กับการใช้ประโยชน์อย่างยั่งยืนและการบริหารจัดการทรัพยากรน้ำของประเทศให้เป็นเอกภาพในทุกมิติ ทั้งในเชิงปริมาณและคุณภาพ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมในฐานะหน่วยงานประสานการดำเนินงาน เพื่อให้เป็นไปตามนโยบายการกำหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ จึงได้ดำเนินโครงการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2 ขึ้น โดยมีเป้าหมายเพื่อถ่ายทอดแนวความคิด และข้อมูลที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ ให้หน่วยงานและภาคส่วนที่เกี่ยวข้องกับการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2 มีความเข้าใจ และสามารถนำนโยบายการกำหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ ไปใช้เป็นกรอบการดำเนินงาน ตลอดจนสร้างเครือข่ายให้มีขีดความสามารถในการขับเคลื่อนนโยบายการกำหนดชั้นคุณภาพลุ่มน้ำ ไปสู่การปฏิบัติอย่างเป็นรูปธรรม
โดยเริ่มดำเนินการ
1) ปีงบประมาณ 2555 ในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคเหนือ (ลุ่มน้ำปิง ลุ่มน้ำวัง ลุ่มน้ำยม ลุ่มน้ำน่าน ลุ่มน้ำกก ลุ่มน้ำโขงตอนเหนือ และลุ่มน้ำสาละวิน)
2) ปีงบประมาณ 2556ในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคตะวันออกเฉียงเหนือ (ลุ่มน้ำชี)
3) ปีงบประมาณ 2557 ในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคตะวันตก และภาคกลาง (ลุ่มน้ำแม่กลอง ลุ่มน้ำเพชรบุรี ลุ่มน้ำสะแกกรัง ลุ่มน้ำท่าจีน และลุ่มน้ำเจ้าพระยา)
4) ปีงบประมาณ 2558 ในพื้นที่ลุ่มน้ำภาคใต้ (ลุ่มน้ำชายฝั่งทะเลประจวบคีรีขันธ์ ลุ่มน้ำชายฝั่งทะเลภาคใต้ตะวันออก ลุ่มน้ำตาปี ลุ่มน้ำทะเลสาบสงขลา ลุ่มน้ำปัตตานีและลุ่มน้ำชายฝั่งทะเลภาคใต้ตะวันตก)
5) ปีงบประมาณ 2559 สำนักงานฯ ได้กำหนดการศึกษาโครงการเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 ในพื้นที่ลุ่มน้ำป่าสักและลุ่มน้ำภาคตะวันออก (ลุ่มน้ำปราจีนบุรี ลุ่มน้ำบางปะกง ลุ่มน้ำโตนเลสาบ ลุ่มน้ำชายฝั่งทะเลตะวันออก)
ทั้งนี้ เพื่อให้การดำเนินงานเพิ่มประสิทธิภาพการบริหารจัดการพื้นที่ลุ่มน้ำชั้นที่ 1 และ 2 เกิดความต่อเนื่อง และครอบคลุมพื้นที่ทุกลุ่มน้ำหลักของประเทศ